ښځینه محصلین او استادان د طالبانو د پوهنتون د بندیز په اړه غبرګون ښيي

د ډسمبر په ۲۰مه طالبانو اعلان وکړ چې د افغانستان په پوهنتونونو کې به د ښځو پر ورتګ بندیز ولګول شي. د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت ویاند حافظ ضیاء الله هاشمي د یوه لیک انځور پر ټویټر ولیکل چې ټولو دولتي او خصوصي پوهنتونونو او تعلیمي موسسو ته یې لارښوونه کړې چې په سمدستي توګه ښځینه محصلینو ته لاسرسی بند کړي.

دې خبر د نړۍ په ګوټ ګوټ کې د حکومتونو او د حقونو ډلو غندنه وکړه د ځوانو میرمنو ویډیوګانې په ټولګیو کې په ټولنیزو رسنیو کې خپرې شوې. د اعلان څخه وروسته په ورځو کې افغان وتنس په ډیری والیتونو کې لاریونونه تایید کړل. داسې راپورونه هم وو چې ځینې ښځینه مظاهره کوونکي او خبریالان نیول شوي دي که څه هم افغان وتنس په خپلواکه توګه دا نه شي تاییدولی.

د طالبانو دغه اعلان په وروستیو میاشتو کې په افغانستان کې د ښځو پر وړاندې د یو لړ محدودیتونو په تعقیب په کابل او فاریاب کې پارکونو او جیمونو ته د ښځو د ورتګ د بندیز په ګډون. د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو د بیرته راستنیدو راهیسې د شپږم ټولګي څخه پورته نجونې ښوونځي ته نشي تلای چې ځینې تنکي نجونې آنلاین یا پټو ښوونځیو ته د تګ لامل شوې.

د افغان وتنس یوې زده کوونکې د ښځینه زده کونکو لپاره د پوهنتونونو تړل  زړه ماتوونکی  وباله.

ریحانه د هغې اصلي نوم نه دی پنځلس کلنه ده. د نجونو د لېسو له تړل کېدو راهیسې هغې د کابل په دوو پوهنتونونو کې درسونه ویل. د ښځو په لوړو زده کړو باندې د محدودیتونو سره هغه احساس کوي چې د هغې اختیارونه لیرې شوي دي.

هغې افغان وتنس ته وویل:  دلته د تګ لپاره هیڅ ځای نشته.   د ښځینه زده کونکو لپاره هیڅ کورسونه شتون نلري هیڅ نه او حتی دوی مدرسې [دیني مدرسې] بندې کړې. زموږ لپاره د تګ او زده کړې ځای نشته. 

ریحانه هیله درلوده چې یوه ورځ به سیاستواله شي خو وايي چې د طالبانو له راتګ وروسته یې دا خوب له پامه غورځولی دی.

 زما مور راته وویل تاسو یوازې داسې نه شئ پاتې کیدی تاسو باید خپل خوبونه بدل کړئ تاسو باید خپل فکرونه بدل کړئ   ځکه چې تاسو دلته سیاستوال نه شئ. 

پرځای یې هغې پریکړه وکړه چې هغه به ډاکټره شي ځکه چې طالبان  ډاکټرانو ته یو څه درناوی لري . نوموړې وايي باور لري چې د ډاکټرې په توګه به د کار موندل اسانه وي او دا به وکولای شي چې په ټولنه او هېواد کې ونډه واخلي.

په هرصورت د ښځو او نجونو لپاره د لوړو زده کړو وروستي تعلیق ریحانه نا امیده کړې ده. له شپږم ټولګي څخه پورته نجونې له زده کړو بې برخې دي او کار ته د ښځو پر لاسرسي د تګ راتګ او جامو پر ازادۍ محدودیتونه د روغتیا متخصصینو او کارپوهانو خبرداری ورکړی چې د رواني روغتیا ستونزو د زیاتوالي له امله ښځې لږ فرصتونه لري.

ریحانه وايي:  اوس نه تعلیمي مرکزونه شته نه پوهنتونونه او نه هم ښوونځي   موږ د زده کړې لپاره هیڅ ځای نه لرو.   زه نه پوهیږم   زه اوس نا امیده شوی یم. 

د پوهنتون استاد: له استعفا پرته بله چاره نه وینم

افغان وتنس په کابل کې د یوه پوهنتون له یوه پروفیسور سره هم خبرې وکړې چې وايي د ښځو د زده کړو د ځنډېدو د اعلان له اورېدو وروسته یې استعفا وکړه.

پروفیسور زریاب وايي:  زما استعفا دا وه چې څنګه ما خپل غږ پورته کړ.   ما د پروفیسور په توګه له خپلې دندې استعفا کولو پرته بله لاره نه لیدله. زه به هیڅکله بیا درس ته لاړ نه شم تر څو چې نجونې بیرته خپلو ټولګیو ته لاړې نه وینم. 

پوهاند زرياب وايي هغه پنځه نور استادان پېژني چې د کابل هلمند او کندوز له پوهنتونونو يې استعفاوې کړې دي او هغه نور هم پېژني چې د دې کار پلان لري. د بي بي سي د راپور له مخې په دولتي او خصوصي موسسو کې شاوخوا ۵۰ نارینه استادانو له خپلو دندو استعفا کړې په داسې حال کې چې د راپورونو له مخې ځینو نارینه محصلینو په ازموینو کې له ګډون ډډه کړې ده.

له پروفیسر زریاب سره زموږ له خبرو راهیسې سیمه ییزو رسنیو راپور ورکړی چې طالبانو ښځینه استادانو کارکوونکو او د پوهنتون کارکوونکو ته امر کړی چې کار ته حاضر نه شي.

د پنجشنبې په ورځ له افغان ټلویزیون سره په مرکه کې د طالبانو د لوړو زده کړو وزیرې ندا محمد ندیم وویل په پوهنتون کې د ښځو د ورتګ بندیز د جنسیت د اختلاط د مخنیوي لپاره اړین و ځکه چې د ده په باور د ځینو مضامینو تدریس د اسلام له اصولو سره په ټکر کې دی. دا په داسې حال کې ده چې د اکتوبر په میاشت کې طالبانو محدودیتونه وضع کړل چې په کومو کورسونو کې ښځې کولای شي په دولتي پوهنتونونو کې شامل شي.

پوهاند زرياب وايي د طالبانو له خوا لا له وړاندې مقررات وضع شوي وو   ټولګي د ښځو او نارينه وو لپاره جلا وو او طالبانو ټاکلې وه چې نارينه بايد د نارينه وو له خوا او ښځينه د ښځو له خوا تدريس شي. د پروفیسور په وینا د طالبانو غوښتنې مخ په زیاتیدو دي.

هغه وايي:  دا محدودیتونه هیڅ قانوني یا مذهبي دلیل نه لري.  هغه زیاته کړه چې پالیسۍ د انفرادي چارواکو له امله متضاد دي چې مسلې په خپل لاس کې اخلي. هغه دا هم وايي چې طالبانو په پوهنتونونو کې داسې کسان په دندو ګومارلي دي چې د دې مقام لپاره د اړتیا وړ وړتیا نه لري.

 پوهاند زرياب وايي د خپل راتلونکي په اړه نه بلکې د افغانستان د ځوانانو او د هېواد د راتلونکي په اړه فکر کوي. د محدود فرصتونو سره په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو لپاره هغه اندیښنه لري چې ډیر ځوانان به پریږدي.

هغه وايي:  زه د افغانستان د ځوانانو خویندو وروڼو او راتلونکي په اړه ژوره اندیښمن یم.  د دوی چانس له دوی څخه اخیستل کیږي چې خپل وطن ته خدمت وکړي او پرځای یې دوی به پریږدي. 

د لا زیاتو لوستلو لپاره زموږ وروستی راپور وګورئ چې پکې د پوهنتون د بندیز پورې اړوند د لاریونونو او نورو پیښو په اړه د خلاصې سرچینې تحلیل شامل دي.

د افغان وتنس خبریال: افغان وتنس 

۲۳ دسمبر ۲۰۲۲