په پوهنتون کې د ښځینه محصلینو پر ورتګ بندیز له اعتراضونو سره مخ شو

د ډسمبر په ۲۰مه د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت ویاند حافظ ضیاءالله هاشمي د یوه لیک انځور ټویټ کړی چې د پوهنې د سرپرست وزیر شیخ ندا محمد ندیم لاسلیک شوی چې ټولو دولتي او خصوصي پوهنتونونو او تعلیمي موسسو ته یې لارښوونه کړې چې د ښځینه محصلینو د لاسرسي مخه ونیسي. 

په مکتوب کې بنسټونو ته امر شوی چې د افغانستان د اسلامي امارت د کابینې ۲۸ پریکړه لیک پلي کړي او ویلي یې دي چې د ښځو زده کړه تر بلې خبرتیا پورې ځنډول کیږي . د هاشمي ټویټ یوازې دوه ټکي لري  مهم خبرتیا!!  دا اقدام شاوخوا نهه میاشتې وروسته له هغه وشو چې طالبانو اعلان وکړ چې نجونې د ثانوي زده کړو له ترسره کولو منعې شوې دي. د ۲۰۲۲ کال د دسمبر تر ۲۱ نیټې پورې د پوهنتون د وروستي بندیز په پام کې نیولو سره په افغانستان کې ښځینه محصلانې یوازې تر شپږم ټولګي پورې د زده کړو اجازه لري.

لومړني غبرګونونه

د ډسمبر په ۲۱ یوه ورځ وروسته له هغه چې طالبانو بندیز اعلان کړ د نوي اقدام په وړاندې د هیواد په بیلابیلو ځایونو کې لاریونونه وشول. د افغان وتنس څېړونکو وکولای شول چې د کابل ننګرهار او غزني په ولایتونو کې مظاهرې په ښکاره توګه تایید کړي. په داسې حال کې چې په غزني او کابل کې اکثره مظاهره کوونکي ښځې وې چې د پوهنتون له دروازې بهر راټولې شوې وې په ننګرهار کې مظاهرې بل شکل اختیار کړ. نارینه محصلین له خپلو ازموینو څخه د وتلو په حال کې لیدل شوي او د ننګرهار د طب پوهنځي بهر ښځینه او نارینه محصلین په لویو ګروپونو سره راټول شوي وو او د نښو نښانو سره یې مظاهرې کولې.

په غبرګون کې او احتمالا د پوهنتون له دروازو بهر د غونډو د بندولو هڅه طالبانو ادعا کړې چې په مختلفو ښارونو کې موټرونه او جنګیالي ځای پر ځای کړي. د خبريال مختار وفايي د ټويټ له مخې طالب جنګيالي د مزارشريف او کابل په ګډون د لويو ښارونو په بېلابېلو سيمو کې ځاى پر ځاى شوي وو چې ادعا کېږي د دې اعلان په غبرګون کې د خلکو د لاريونونو د رامنځته کېدو مخه ونيسي. برسېره پردې د افغان وتنس پلټونکو په فاریاب بلخ او کابل کې د طالبانو د موټرو او جنګیالیو د شتون بصری شواهد وموندل.

پرله پسې لاريونونه او د طالبانو غبرګون

په لویو ښارونو کې د پوځي حضور سره سره بیا هم بېلابېلو ډلو د طالبانو د هغې پرېکړې پر ضد اعتراضونه کړي چې غواړي پوهنتونونو ته د ښځو د لاسرسي مخه ونیسي.

د دسمبر په ۲۲ د ښځو یوه لویه ډله په کابل کې د لاریون او اعتراض لپاره راغونډه شوه. یوې میرمنې یوه ویډیو ثبت کړه چې تشریح کوي چې څه پیښیږي. د هغې د معلوماتو له مخې کله چې طالبان راغلل لاريون په تاوتريخوالي بدل شو. ویل کیږي چې ښځې په وهلو وهل شوي او ځینې یې د طالبانو لخوا نیول شوي دي. هغې یادونه وکړه چې د طالبانو ښځینه غړي د وضعیت سره د مقابلې لپاره شتون لري. په ټویټ کې هغه معلومات شامل وو چې لږترلږه پنځه ښځینه لاریون کونکي په تور نیول شوي وو. په دوی کې زهره منډیګر او انګېزه ګونیش هم شاملې وې. لیلا باسم یو له لاریون کوونکو څخه چې په لاریون کې یې برخه اخیستې وه د کابل د پیښو په اړه ورته څرګندونې وکړې. د بسم په وينا څو لاريون کوونکي ښځې د وسله والو طالبانو له خوا له ځانه سره وړې او په وهلو ټکولو يې بنديانې کړې دي.

د افغان وتنس پلټونکو د دې تورونو د تایید لپاره شواهد وموندل. د امو ټلویزیون له خوا خپره شوې ویډیو ښیې چې ښځینه مظاهره کوونکي د یوې لارې په اوږدو کې روان دي. ښځې اوریدل شوې چې یو له بل سره خبرې کوي او پوښتنه کوي  ایا دوی خپلې ښځینه پولیسې راوړي؟  دوی دا هم ویلي چې ښځینه طالبان د وسله والو جنګیالیو او د طالبانو د موټر تر څنګ لیدل کیدی شي. د طالبانو درې ښځې چې په لاندې عکس کې ښیې خوا ته لیدل کیږي ډلې ته نږدې شوې او هڅه یې کوله چې مظاهره کوونکي وهي او ونیسي داسې بریښي چې په زور یې موټر ته دننه کړي.

انځور: د وسله والو طالبانو ښځینه افسرانې مخکې له دې چې لاریون کوونکو ته نږدې شي.

دوه نورې ویډیوګانې چې په یوه موټر کې ثبت شوې ښيي چې طالبانو له ښځو سره څه ډول چلند کاوه. په یوه ویډیو کې د لاریون کوونکو او طالب موټر چلوونکي تر منځ خبرې اورېدل کېږي. یوې میرمنې چې ادعا یې کوله حامله وه د نیول کیدو سره مقاومت وکړ او موټر ته یې له ننوتلو ډډه وکړه. یو بل لاریون کونکي اوریدل کیږي چې ویل یې  هغې مه وهه  پداسې حال کې چې موټر چلوونکی بې صبره ښکاري او تکرار یې کړی  هغه ته دننه شه . د فوٹیج څخه دا روښانه نده چې ایا امیندواره ښځه موټر ته ننوتلې که نه.

امو ټلویزیون یوه ویډیو شریکه کړه چې د طالبانو په یوه روان موټر کې فلم شوې ده. که څه هم دا ممکنه نه ده چې د کوم ګډونوال لیدل غږ روښانه دی. په موټر کې دننه بیلابیل مظاهره کوونکي د طالبانو موټر چلوونکی او لږ تر لږه یوه ښځینه طالبه وه. د لاریون کوونکو له ډلې څخه یوه وپوښتل چې ولې طالبان د ښځو پر وړاندې زور کاروي چې موټر چلوونکي یې په ځواب کې په ګواښ سره وویل: خبرې مه کوه. په خدای قسم خورم چې تا به ووژنم. ښځینه طالبانو چې ممکن د پولیسو افسره وي ښځې ته خبر ورکړ چې دوی به د پولیسو مرکز ته یوړل شي او  هر څه چې د پولیسو مشر وايي وروستۍ پریکړه به وي . که څه هم دا ممکنه نه وه چې دا تایید کړي چې دواړه ویډیوګانې په ورته موټر کې ثبت شوي خو د څوکیو غږونه او ځانګړتیاوې ورته وې.

په همدې ورځ د لاريون کوونکو له ډلې څخه يوه سدوبي نجند په يوه اعلاميه کې د کابل د لاريون په اړه نور جزئيات وړاندې کړل. د نجند په وینا طالبانو د ښځو او رسنیو پر وړاندې تاوتریخوالی کاوه چې د پیښې پوښښ یې درلود. هغې تایید کړه چې لږترلږه د هغې یوه همکاره زهرا نیول شوې ده. هغې زياته کړه طالبانو بېلابېل ټليفونونه راټول کړي او د هغوى منځپانګې يې کتلې خو بېرته يې خپلو خاوندانو ته نه دي سپارلي. نجند وویل:  زما لیدونکي نه د ملګرو ملتونو ټولنه ده ځکه چې دوی موږ ته غوږ نه نیسي او نه طالبان دي ځکه چې دوی موږ ته ارزښت نه ورکوي. زما اورېدونکي د افغاني ټولنې نارینه دي چې باید غلي پاتې نه شي او نه پرېږدي چې د افغانستان ښځې تر پښو لاندې شي. دوی باید اجازه ورنکړي چې ښځې تباه شي او ټولنه په ټپه ودریږي. موږ د افغانستان په خلکو غږ کوو چې راشئ زموږ سره لاسونه یو کړئ او دې ظلم ته مه وایئ. موږ هیڅکله خپلې ازادۍ بیرته نه شو ترلاسه کولی تر څو چې موږ ټول متحرک نه شو. اوس چې طالبانو د ښځو ازادي اخیستې دا د ورځې پای نه دی د طالبانو دا قوانین به پراخیږي او یوه ورځ به دا قوانین د ټولنې په نارینه وو هم پلي کیږي. نو لطفاً غلی کیږئ مه او د خپلو خویندو تر څنګ ودریږئ او مه پریږدئ چې دا حالت دوام وکړي. 

د پیښې سربیره چې طالبان هڅه کوي ښځینه لاریون کونکي په موټر کې وغورځوي د لاریونونو په جریان کې د کاروونکو لخوا رامینځته شوي مینځپانګې نظارت کولو پرمهال د فزیکي تاوتریخوالي یا نیول کیدو هیڅ شواهد ندي موندل شوي.

په لاريون کې نارينه محصلين هم ګډون وکړ

د ډسمبر په ۲۱مه د طالبانو د نوي بندیز له اعلانه یوه ورځ وروسته د ننګرهار د طب پوهنځي د نارینه محصلینو یوې لویې ډلې د خپلو ازموینو په لغوه کولو سره د وروستي اقدام په وړاندې اعتراض وکړ. په ټولنیزو رسنیو کې شریکه شوې ویډیو کې مختلف نارینه زده کونکي ښیې چې سپینې لابراتوار کوټونه یې اغوستي دي د یوې کوټې څخه بهر ګرځي چې په دهلیز کې د ښځینه زده کونکو لوی شمیر ګوري. ایتلاتروز راپور ورکړ چې د ننګرهار پوهنتون د طب پوهنځي نارینه او ښځینه محصلینو د وزارت هغه پریکړه چې د ښځو د زده کړو د ځنډولو پریکړه یې  غیرعادلانه  وبلله او په اعتراض کې یې خپلې ازموینې پریښودې. په جلال آباد کې د پوهنځي د ودانۍ بهر نارینه او ښځینه محصلینو په جلا جلا ډلو کې د طالبانو د پریکړې پر ضد لاریون وکړ لکه څنګه چې په لاندې جیولیک شوي انځور کې لیدل کیږي.

انځور: د جلال اباد ښار د ننګرهار طب پوهنځي بهر د ښځینه او نارینه محصلینو د فوٹیج جغرافیایي موقعیت [۳۴.۴۲۷۸۱۹, ۷۰.۴۶۷۰۵۵]

د ډسمبر په ۲۴ مه په کابل کې د افغان پامیر د لوړو زده کړو موسسې نارینه زده کوونکو د نوې ازموینې د خالي پاڼو په راستنولو او له ټولګي څخه د وتلو له لارې د نوي اقدام پر ضد مظاهره وکړه. هغه ویډیو چې د امو تلویزیون لخوا په ټولنیزو رسنیو کې شریکه شوې د ازموینې خونه کې دننه ښودل شوي کله چې نارینه زده کونکي پورته کیږي او روان دي. د افغان پامیر فیسبوک پاڼې د ۲۰۲۲ کال د اګست په میاشت کې یو عکس شریک کړ چې پکې د ښځو یوه ډله په همدې خونه کې ناسته وه. د دواړو ځایونو تر منځ ښکاره ورته والی دا تاییدوي چې هغه نارینه محصلین چې د طالبانو د بندیز پر ضد یې مظاهره کوله د فوټیج په وخت کې د کابل ښار په ۱۱مه ناحیه کې د افغان پامیر لوړو زده کړو موسسې دننه وو.

انځور: د ډسمبر په ۲۱ د مظاهرې په عکس کې د لیدل شوي خونې تر منځ پرتله کول په ښي خوا کې او په هغه عکس کې چې د افغان پامیر انسټیټیوټ لخوا د اګست په ۱۲ نیټه په ښي خوا کې شریک شوی.

د ډسمبر په ۲۴مه په کندهار کې د بینوا د لوړو زده کړو موسسې او د میرویس نیکه د لوړو زده کړو موسسې نارینه محصلینو له ازموینو څخه د وتلو د ښځینه محصلینو د بندیز پر ضد لاریون وکړ. یوه ویډیو چې د میرویس نیکه انستیتوت د یوه نارینه محصل له خوا شریکه شوې ښيي چې ګڼ شمېر نارینه محصلین په اعتراض کې له ودانۍ څخه د وتلو په حال کې دي. د فلم اخیستونکي کس ادعا وکړه چې ټولو ۶۰۰ نارینه زده کونکو پریکړه کړې چې د ازموینې بایکاټ وکړي او د یوې بلې میاشتې لپاره به خپل اعتراض ته دوام ورکړي.

افغان وتنس په ټولنیزو رسنیو کې دوه نورې ویډیوګانې وموندلې چې د زده کونکو د وتلو په اړه د طالبانو عکس العمل ښیې. په یوه ویډیو کې د نارینه زده کونکو یوه لویه ډله بهر لیدل کیږي د دوی د تعلیمي ودانۍ څخه لیرې ګرځي. لږ وروسته یوه وسله وال طالب په هوا کې ډزې پیل کړې. د ویډیو په یوه فریم کې د طالبانو غړی پر خپلې وسلې ډزې کوي د زده کوونکي منډې وهلو او فلم اخیستلو ته نږدې ښکاري. له بلې زاویې په یوه ویډیو کې د زده کوونکو همغه ډله لیدل کېږي چې له وسله والو طالبانو څخه په تیښته ولاړ او یو زده کوونکی ترې پاتې دی.

د طالبانو یو غیرمسوول غړی په مکرر ډول د زده کونکي سر په نښه کوي او په ځمکه باندې ګوزار کوي. زده کونکي هیڅ مقاومت نه دی کړی او په هیڅ وخت کې داسې نه بریښي چې په صحنه کې چا ته خطر وړاندې کړي.

لاندې انځور په کندهار کې د میرویس نیکه له انسټیټیوټ څخه د محصلینو د وتلو ځای (کیڼ اړخ ته) په ګوته کوي طالبانو په هوا کې ډزې کولې چې محصلین (ښي) خواته وغورځول شي او یو زده کوونکی په ځمکه وویشتل شي.

انځور: په کندهار کې د میرویس نیکه له انسټیټیوټ څخه د محصلینو د وتلو جغرافیوي موقعیت (لاندې کیڼ لور ته) د محصلینو د خورولو لپاره د طالبانو لخوا په هوا کې ډزې (ښي) او یو زده کوونکی په ځمکه ویشتل (پورته).

یو [خبرداری: ګرافیک] په ټولنیزو رسنیو کې شریک شوی عکس د کندهار د یوه نارینه زده کوونکی د مخ ټپونه ښیې چې ادعا کیږي د طالبانو لخوا رامینځته شوی. د افغان وتنس پلټونکي نشي کولی دا تایید کړي چې ایا په عکس کې ټپي شوی سړی په پورته عکس کې د برید په څیر ورته و.

په تالقان او هرات کې د اعتراض کوونکو پر وړاندې د اوبو له توپونو څخه کار اخیستل شوی

د دسمبر په ۲۲ او ۲۴ ښځو د تخار ولایت په مرکز تالقان ښار کې سړکونو ته راووتل او د طالبانو د حکومت د هغې پریکړې پر ضد یې لاریون وکړ چې د ښځو لپاره یې د لوړو زده کړو بندیز لګولی و. د ډسمبر په ۲۲ هغه میرمنې چې په هغه وخت کې د تخار پوهنتون د دروازې مخې ته وې د سړک په اوږدو کې د اور وژونکي موټر څخه د اوبو د تپ په واسطه سپرې شوې. هغه ښځې چې ویډیو یې ثبت کړې له کمرې سره یې خبرې کړې او ادعا یې کړې چې ښځینه زده کوونکو ته د زده کړو مرکزونو ته د ننوتو اجازه نه ورکول کېږي او د طالبانو له خوا وهل شوي دي.

د دسمبر په ۲۴ مه په هرات کې د پوهنتون ښځینه محصلینو د نوي اقدام پر ضد مظاهره وکړه. په تالقان کې د پیښو په څیر طالبانو هم د ښځو په نښه کولو لپاره د اور وژنې ماشین څخه د اوبو توپ کارولی دی. په یوه بله ویډیو کې چې په همدې ځای کې ثبت شوې یوه مظاهره کوونکې مېرمن لیدل کېږي چې خپلې جامې یې لمدې کړي او له کمرې سره مستقیمې خبرې کوي. هغې ادعا وکړه چې طالبانو دوی محاصره کړي او د هغو ښځو په وړاندې یې د اوبو توپونه کارولي چې په ویدیو کې لیدل کیږي په کوڅه کې د پټولو هڅه کوي.

لاندې انځور د طالبانو لخوا د ښځو سره د چلند لپاره ورته تګلاره ښیي. په ښي خوا کې د اور وژنې ماشین په تخار کې د ښځینه لاریون کونکو په وړاندې د اوبو توپ کارولی او په ښي خوا کې د اور وژنې ماشین په هرات کې د ښځینه زده کونکو د یوې ډلې په وړاندې ورته تخریب کولو تخنیک کارولی.

انځور: طالبان په تخار (کیڼ اړخ) او هرات (ښي) کې د اوبو د توپونو په کارولو سره د ښځینه زده کوونکو د منزوي کولو هڅه کوي.

ښځې د نورو تاسیساتو څخه منع شوي

د ښځینه محصلینو لپاره د پوهنتونونو تړل په افغانستان کې د ښځو لپاره یوازینی نوی محدودیت نه دی. د دسمبر په ۲۱ سرچینو تایید کړه چې د سمنګان په ولایت کې د ودونو تالارونو ته د ښځو د ننوتلو مخه هم نیول شوې وه. په سمنګان کې یوې سرچینې د نوم نه ښودلو په شرط ازادي راډیو ته وویل چې طالبانو هم د نجونو ښوونځي تړلي وو او د بدیل فرصت په توګه یې د نجونو خصوصي ښوونیزو مرکزونو ته د انګلیسي او ساینسي زده کړو د زده کړې مخه نیولې وه.

د سرچينې د معلوماتو له مخې طالبانو په بلخ کې تر شپږم ټولګي پورې د نجونو ښوونځي هم تړلي دي چې تر دې مهاله پکې تر شپږم ټولګي پورې نجونې زده کړې کولې برعکس په نورو ولايتونو کې چې د طالبانو له راتګ راهيسې د نجونو منځني ښوونځي تړل شوي دي. تېر کال په ټولنیزو رسنیو کې داسې راپورونه خپاره شول چې د نجونو یو شمېر ښوونځي د حجاب د فرمان په پلي کېدو سره بېرته پرانیستل شوي دي. افغان وتنس د می په ۲۳ په بلخ کې ښوونځي ته د نجونو جغرافیوي عکسونه په بشپړ ډول پوښلي.

په بلخ کې ګڼو سرچینو تایید کړې چې په دغه ولایت کې د نجونو ښوونځي تړل شوي او ښځینه ښوونکو ته ویل شوي چې تر راتلونکې خبرتیا پورې په کورونو کې پاتې شي. که څه هم اوس ښوونځي د ژمي په رخصتیو کې دي افغان وتنس ته ویل شوي چې ځینې ښځینه ښوونکي کله چې دوی د اداري موخو لپاره ښوونځیو ته لاړې بیرته یې وګرځول. د ادعا له مخې دوی ته ویل شوي چې تر هغه پورې په کور کې پاتې شي تر څو چې دوی د ولایت د تعلیمي چارواکو څخه غږ نه وي اوریدلی.

د طالبانو پلوه غبرګون تر ډیره حده ملاتړی خو ځینې یې مخالفت لري

په پوهنتونونو کې د ښځو پر ورتګ د بندیز اعلان وروسته له هغه وشو چې د طالبانو د ټولنیزو رسنیو فعالانو له ګډوډ غبرګون سره مخ شول چې ځینو یې ناهیلي وښوده په داسې حال کې چې ځینو نورو ویلي چې که د ځینو پرېکړو د خوښې وړ هم وي باید د مشرتابه اطاعت وکړي.

د طالبانو د ټولنیزو رسنیو اکثریت کاروونکو په پوهنتونونو کې د ښځو د منع کولو د پریکړې ملاتړ او دفاع وکړه. یو شمیر حسابونو په ګډون د یوې ښځې پلوه طالبان کارونکي په افغانستان کې د ښځینه زده کړې په برخه کې د نړیوالو ټولنو د ښکیلتیا په اړه ناخوښي څرګنده کړه او ویې ویل  دا په هیڅ ډول نړیواله ټولنه اندیښنه یا اغیزه نلري. 

د طالبانو د ټولنیزو رسنیو یوه فعال چې تر سلو زرو زیات پلویان لري لیکلي: د لوړو زده کړو وزارت پرېکړې ته باید درناوی وشي. د رهبر اطاعت په ټولو فرض دی او اطاعت تر هغه وخته پورې چې د رهبر لخوا تر بل خبرتیا پورې واجب دی.

د طالبانو یوه ملاتړي په ټویټر کې لیکلي:  اطاعت په دې معنا نه دی چې د خپلې خوښې مطابق اطاعت وکړئ بلکې اطاعت په دې معنا دی چې د خپل مزاج مخالف دریځ ومني.  طالبان پلي کوي.  موږ د رهبرۍ د هرې پرېکړې هرکلی کوو چې الله پرې راضي وي او د نظام لپاره ښه وي. زموږ بریا په اطاعت کې ده  یو بل طالب پلوه د ټولنیزو رسنیو فعال لیکلي.

د طالبانو د ټولنیزو رسنیو اکثریت کاروونکو د دې پریکړې دفاع کوله. په هرصورت دا احتمال د اسلامي اصولو پر بنسټ د مشرتابه اطاعت کولو له امله دی. دوی احتمال لري چې د پریکړې څخه ناخوښه وي مګر په ښکاره ډول به خپل فکرونه څرګند نکړي. یو لږ شمیر طالبانو پلوه حسابونو د دې بندیز پر ضد خبرې وکړې د ښځینه زده کونکو ملاتړ یې څرګند کړ او داسې بیانونه یې شریک کړل لکه:  سبا پیل زه به پوهنتون ته لاړ نه شم تر څو نجونو ته د بیا زده کړې اجازه ورنکړل شي. 

د طالبانو پخواني چارواکي او د ټولنیزو رسنیو مشهور فعال مبین خان [جنرال مبین] د ټویټر له لارې غبرګون ښودلی  الله دې په افغانانو رحم وکړي  او څو دقیقې وروسته یې په بل ټویټ کې لیکلي  زما هیواد الوداع خدای دې وبخښي . مبین چې د ۲۰۲۱ کال په وروستیو کې یې د کابل د پولیسو د ویاند په توګه دنده ترسره کړې او د طالبانو په ټولنه کې د ټولنیزو رسنیو یو مهم فعال دی اکثرا د طالبانو د تګلارو د دفاع او د افغانستان پر پخواني حکومت نیوکې کولو لپاره د رسنیو په خبرو کې برخه اخلي. په هرصورت په خپلو وروستیو ټویټونو کې مبین د لوړو زده کړو وزارت له اعلان څخه په ښکاره ډول نا امیده ښکاري.

د افغان وتنس خبریال: افغان وتنس

۲۷ دسمبر ۲۰۲۲